Anayasal kavram, kurum ve fikirler; 20. yüzyılın ikinci yarısından 21. yüzyılın ilk çeyreğine uzanan süreçte ve giderek artan bir tempoda, uluslararası, ulusötesi veya ulusüstü nitelikler kazanmaktadır. Bu sürecin dinamikleri arasında; bazı temel anayasal değerlerin evrenselleşmesi, bölgesel insan hakları koruma mekanizmalarının ortaya çıkışı, federalizm, seçim sistemleri ve hükümet sistemleri gibi ortak kurumsal meselelerin varlığı ile etnik, kültürel ve dinsel yarılmalar gibi ortak sorun alanlarının etkisi sayılabilir.
Bu dönüşümün yansımaları, anayasa yargısı alanında da gözlemlenmektedir.
Gerçekten, son yıllarda mahkemeler, iç hukukta karşılaştıkları zorlu problemleri çözmek amacıyla, dışsal çözümlere ilgi duymaya ve bunlarla çeşitli biçimlerde etkileşime girmeye başlamış bulunmaktadırlar. Bu anlamda çeşitli ülke anayasa mahkemelerinin kararlarında, başka ülke ve mahkemelerin içtihatlarına yönelik gittikçe artan bir ilginin ortaya çıktığını söylemek mümkündür.
Anayasa yargısında gözlemlenen bu türden ilgi ve etkileşimler, bu çalışmada "yargısal karşılaştırmacılık" olarak tanımlanmakta ve yaşanan bu dönüşüme büyük anlamlar yükleyerek tüm boyutlarıyla destekleyen görüşler ile, anılan gelişmelere yönelik şiddetli siyasî ve hukukî itirazlar dile getiren görüşler ayrı ayrı incelenmektedir.
Anayasa yargısında yargısal karşılaştırmacılığın "yerine" ilişkin bu tartışmalar, takip eden adımda, yargısal karşılaştırmacılığın "değerine" ilişkin ampirik gözlem ve değerlendirmelerle tamamlanmakta; bu çerçevede karşılaştırmacılığın zamanlaması, konusu ve işlevleri bağlamında çeşitli sınıflandırmalar ve analizler yapılmaktadır.
Çalışmanın son bölümü, Türk Anayasa Mahkemesi'nin yargısal karşılaştırmacılık birikiminin analizine ayrılmış bulunmaktadır. Bu bağlamda Mahkeme'nin kuruluşundan bu yana vermiş olduğu tüm kararlar arasından, içinde yargısal karşılaştırmacılık unsurları içeren kararların, sayısal ve grafiksel analizleri yapılmakta; takip eden adımdaysa tüm kararların içerikleri ayrı ayrı tartışılmaktadır.
Konu Başlıkları
Normatif ve Ampirik Yaklaşımlar
Karşılaştırmacılığın Zamanlaması, Konusu ve İşlevleri
İnsan Hakları Alanında ve Kurumsal Alanda Karşılaştırmacılık
Anayasa Mahkemesi İçtihadının Niceliksel ve Niteliksel Analizi
TR − TL
