Fransızca - Türkçe Sözlük

“Fransızca-Türkçe Sözlük”, bugüne kadar yayımlanan benzerlerinden madde başı ve madde içi düzeni bakımından yeni bir yöntem ile hazırlanmaya çalışılmıştır.

Temelde madde başı sözler, siyah harflerle dizilmiş, venir; arkasından ayraç içinde italik olarak madde başı sözünün Türkçe telâffuzu gösterilmiş (vönir); sonra bu sözün gramerdeki yeri ve varsa terim olma özelliği belirtilmiş (f. gçz.) ; ardından da madde başı sözün anlamı ve varsa farklı anlamları(l .2.3....) olarak sıralanmıştır: i, Gelmek. I, Olmak, meydana gelmek, gelişmek.

Bu yöntemle madde şöyle düzenlenmiş olmaktadır:

`vör.irı f gçz. .. Gelmek. 01-nîk. meydana gelmek, gelişmek.

: Fransızcada en önemli hatta sorunlu konu, telâffuz idi. Madde başı

sözün telâffuzunu tespit ederken bunu Türk insanına en basit ve kolay vermeye özen gösterdik. Bu yolda da bize Fransızların tanınmış sözlüğü Robert kılavuzluk etti. Bu sözlükte verilen telâffuz işaretlerini aynen değil, Türkçe ses özelliğine uydurarak vermeyi tercih ettik.

Söz gelişi, Fransızcada yaygın olan “nazal” sesini biz (rj) biçiminde vermeyi uygun bulduk.

Bunun gibi “oi” sesini, (w) biçimde değil (va) biçiminde olarak göstermeyi tercih ettik.

, Fransızcada en önemli konulardan biri de madde başı sözün “eril ” veya 'dişil” olma özelliğidir. Biz bu konuda her sözün eril veya

dişil olma yapısını er. diş. kısaltmaları ile göstermeye özen gösterdik

“Fransızca-Türkçe Sözlük”te uygulanmaya çalışılan bir önemli yöntem de “madde içi” uygulamasında söz konusu olmuştur. Madde başı söz ile oluşturulan birleşik yapılar, deyimler veya atasözleri madde içi olarak § işaretinin hemen yanında verilmiştir. Şu örnekte olduğu gibi:

(aboydays) is. diş. Bolluk, ferahlık. Söz söyleme becerisi.

§ en abondance bol bol.

§ vivre dans l’abondance Varlık içinde yaşamak.

§ parler d’abondance İrticalen, doğaçlama konuşmak.

§ abondance de biens ne nuit pas Fazla mal göz çıkarmaz.

Madde başı sözlerin düzenlenmesinde genellikle sözün en yaygın anlamının, sonra mecazî anlam (mec.) ve daha sonra terim veya argo gibi anlamların sıralanması yöntemi uygulanmaya çalışılmıştır.

Madde başı sözler eğer herhangi bir bilim dalının veya alanının terimi ise bunlar kısaltmayla gösterilmiştir: sp. kim.fiz, bot. coğ. anat. vb.

Madde başlarında ve madde içinde verilen tanımlarda Türk Dil Kurumunun Yazım Kılavuzu ve Türkçe Sözlük ilkelerine bağlı kalmaya özen gösterilmiştir.

Sözlük bilimi alanında “iki dilli sözlükler önemli bir yer tutar. Özellikle büyük diller arasında yapılan bu tür sözlükler, her iki dilin kültür dünyası içinde karşılıklı etkileşimlerini, bu dünyada birlikte yaşamalarını örneklemesi bakımından dikkate değer çalışmalardır.

Öte yanda yüzyıllar boyu uygarlık alanında yan yana yürüme de bu diller arasındaki yakınlaşmayı kaçınılmaz kılmıştır. Bilimde, teknikte, ekonomide, sanatta, eğitimde söz konusu olan bu yakınlaşma, en somut yönleri ve özellikleri ile bu “iki dilli sözlüklerde ifadesini bulmaktadır.

Yayıma hazırladığımız Fransızca-Türkçe Sözlük bu sözünü ettiğimiz “iki dilli sözlüklerin en önde gelenlerinden biridir.

Türkçenin kültür tarihi ana hatlanyla gözden geçirilirse, Fransızcanm ne denli önemli bir yabancı dil konumunda olduğu yadsınamaz bir gerçek olarak karşımıza çıkar. Şöyle ki dilimizin, bir başka deyişle ve bilimsel ifadesiyle Batı Türkçesinin tarihî seyri çerçevesinde Doğu dünyasında iki önemli dil ile karşı karşıya geldiğini söyleyebiliriz. Bunlardan birincisi yeni bir dinin kabulü neticesinde tanımak zorunda olduğumuz Arapça, ötekisi ise Anadolu’ya yerleşme süreci içinde (13. - 15. yy) bu coğrafyada egemen olan edebiyat ve sanat dili olan Farsça.

Anadolu coğrafyasına yerleşme aşaması tamamlandıktan sonra 16. yüzyıldan itibaren gerek askerî, gerek siyasî, gerek ekonomik ivme ile Türk insanı Batı’ya yani Avrupa’ya açılmayı gerekli görmüş; bu yeni coğrafyanın ortalarına kadar, Viyana’ya kadar uzanma gücünü kendisinde bulmuştur.

Bu yeni coğrafyada Türkçe, kültürel bakımdan o dönemde en güçlü dil olarak Fransızca ile karşı karşıya gelmiştir. Nitekim 18. yüzyılın başlarından itibaren askerî ve siyasî alanda söz konusu olan bu karşılaşma, 19. yüzyılda edebiyat, sanat ve bilim dünyasında da kendisini iyiden iyiye hissettirmiştir. Bir başka deyişle biz, Avrupa kültürü ile yüz yüze gelirken karşımızda Fransız dilini, dolayısıyla kültürünü bulmuşuz.

İşte bu bakımdan “iki dilli sözlük”ler çerçevesinde “Fransızca-Türk-çe Sözlük”lerin bizim kültür tarimizde yeri ve önemi büyüktür.

Hazırlamış olduğumuz elinizdeki bu Fransızca-Türkçe Sözlüklün hedef kitlesi, önce bu dili öğrenme durumunda olan öğrenci kesimi, sonra bu dili ve yine bu dilin kültürünü tanıma merakı içinde olan kimseler ve bir üçüncü kesim olarak da ticaret dünyasının içinde olan insanımız olarak düşünülmüştür. Bu çerçeve içinde Fransızca-Türkçe Sözlük’ün bilimsel bir kaygıdan ziyade geniş bir okuyucu kitlesine cevap verecek “vulgarize” bir çalışma olduğunu söyleyebiliriz.

Fransızca-Türkçe Sözlük’ün bu hazırlanış amacını ve çerçevesini çizdikten sonra çalışma yöntemi de ayrıca bir önem arz etmektedir. Bu konuyu, Sunuş’tan hemen sonra olarak düzenlediğimiz “Sözlüğün Hazırlanmasında Göz Önünde Tutulan İlkeler” başlıklı bölümde ayrıntılı olarak verdik.

Bu sözlükte en önemli ilke, Fransızca fonetiğin Türkçe seslerle karşılanabilmesi noktasında kendini göstermektedir. Oldukça sorunlu bu konuyu Türkçenin fonetik yapısına elden geldiğince uyarlamaya çalıştık. Fazla işaret sistemine boğmadan madde başı sözlerin telâffuzlarını herkesin anlayabileceği tarzda basit ifadeyle karşılamaya çalıştık.

Fransızca-Türkçe Sözlük’ün bu ilk hâliyle eksiksiz bir çalışma olduğunu söyleyemeyiz. Bundan sonraki baskılar, onun eksiklerini ve kusurlarını gideme bakımından bir imkân olacaktır. Eğer biz, yukarıda sözünü ettiğimiz hedef kitleye sağlıklı ulaşabilir isek o bizi mutlu kılacaktır.

Böyle bir çalışmanın yolunu bize açan Yargı Yaymevi’ne de ayrıca teşekkür ederim.

Kavaklıdere, Mayıs 2012